1.صنايع غذايي: صنايعي كه توليداتشان صرفاً مصرف خوراكي و آشاميدني دارد:
قندسازي: اين صنعت از گذشته به طريقههاي سنتي با استفاده از نيشكر طبيعي در اغلب شهرهاي بزرگ ايران توام با شيريني سازي متداول بوده است. در 1313 ق/ 1274ش نخستين بار توليد ماشيني آن در كهريزك (جنوب تهران) به وسيلة شركت بلژيكي بنا نهاده شد، اما به علت رقابت واردكنندگان و عدم حمايت دولت طولي نكشيد كه تعطيل شد. حدود 40 سال بعد (1310ش) اين كارخانه پس از تعميرات لازم دوباره به كار افتاد كه ظرفيت آن 42 تن توليد قند و شكر بود. با افزايش جمعيت و توسعة ارتباطات و مخصوصاً با متداول شدن توليد شكر از چغندر، كارخانه قند در كرج و پس از آن در جاهاي ديگر تاسيس گرديد.
در 1320 ش شمار كارخانههاي قند كشور به 8، در 1346ش به 29 و بعداً به 36 رسيد. در 1375 ش توليد شكر خام در كارخانههاي قند ايران به 696 هزار تن رسيد.
چاي: اولين كارخانة تبديل برگ سبز به چاي خشك و بستهبندي آن در لاهيجان زير نظر كارشناسي كه در هند، جاوه و سيلان (سريلانكا) آموزش ديده بودند، تاسيس گرديد و پس از آن واحدهاي مشابهي در مراكز ديگر توليد برگ سبز چاي به وجود آمد.
روغن كشي: توليد روغن از دانههاي نباتي مانند كنجد، زيتون، بادام زميني، كرچك، بزرك، ذرت و امثال آن كه از قديم به مقادير كم متداول بود، به صورت ماشيني و توليد انبوه درآمد و طولي نكشيد كه روغنهاي نباتي در همه جاي كشور متداول گرديد. اولين كارخانهي روغن كشي ايران در 1317 ش در ورامين تاسيس شد. در 1325 ش با ازدياد تقاضاي روغن نباتي و استفاده از لوبياي سويا و تخم آفتابگردان، كارخانههاي روغن نباتي در مازندران و گرگان و سپس در جاهاي ديگر به وجود آمد و گسترش پيدا كرد.
تهية آرد: در بسياري از شهرهاي بزرگ سيلوهايي براي انبار كردن گندم ساخته شده است. اولين سيلو با ظرفيت 60 هزار تن در تهران و پس از آن در زنجان، مشهد، اراك، كرمانشاه، اصفهان، شيراز و ديگر شهرها سيلوهايي به وجود آمد، ولي به موازات اين سيلوها در شهرهاي كوچك و اغلب روستاها آسياهاي موتوري به تدريج جاي آسياهاي آبي و بادي را گرفت و شمار اين كارخانهها كه در 1318 ش از 6 تجاوز نميكرد، در اواخر دههي 50 به 1.610 رسيد. در 1377 ش در سطح كشور جمعاً 66 سيلو با ظرفيت 2.105.000 تن وجود داشته است.
توليد خشكبار: در سالهاي اخير عمل خشك كردن انواع سر درختيها به وسيلة ماشين صورت ميگيرد و كارخانههاي بسياري براي توليد و بستهبندي كشمش و انواع برگة هلو، زردآلو، گلابي و نيز آلو و انجير خشك كني در سراسر كشور به وجود آمده است.
توليد ديگر مواد غذايي: بجز مواد غذايي، از جمله صنايعي كه در سالهاي اخير گسترش يافته، صنعت نوشابهسازي غير الكلي است كه ميليونها ريال در آن سرمايهگذاري شده است
2. نساجي: صنعت نساجي بيشتر در اصفهان و پس از آن به ترتيب در كاشان و تبريز توسعه يافت و كارخانههاي جديد مصرف كنندة الياف مصنوعي نيز به وجود آمد. توليدات نساجي در 1357 ش به 850 ميليون متر در سال رسيد، ولي پس از آن سال دچار كاهش گرديد و به 175 ميليون متر در 1359 ش تقليل يافت. در 1376 ش در سطح كشور766/1 كارگاه نساجي وجود داشته كه جمعاً 154.871 نفر در اين كارخانهها اشتغال داشتهاند.
3. سيمان: استفاده از سيمان در ايران سابقة چنداني ندارد. اولين كارخانهي سيمان ايران در 1312 ش در شهر ري آغاز به كار كرد. ظرفيت اين كارخانه 100 تن سيمان در روز بود. گفتني است كه در 1375 ش در سطح كشور، 17.426.000 تن سيمان توليد شده است.
4. صنايع متفرقه: كارخانه و كارگاههاي متعددي نيز براي توليد انواع نيازمنديهاي مردم در كشور به وجود آمده است كه اينها را ميتوان نام برد: چوببري: تخته سه لايي، اشباع چوب در استان هاي گيلان و مازندران؛ كاغذ و مقواسازي در استانهاي تهران و خوزستان؛ مبل سازي در تهران و اغلب شهرهاي بزرگ؛ چرم سازي در آذربايجان، همدان و تهران؛ شيشه و چينيسازي در اصفهان و تهران؛ صابونسازي در تهران و اغلب شهرهاي بزرگ؛ رنگ سازي در تهران و اغلب شهرهاي بزرگ؛ و چاپخانه و كارگاههاي تجليد در تهران و اغلب شهرهاي بزرگ. |